Dr hab. Anna Mazurkiewicz, prof. UG na II Zjeździe Badaczy Polonii na UMK w Toruniu

W dniach 24-26 listopada 2022 na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu odbył się II Zjazd Badaczy Polonii, na który zaproszenie wystosował Sekretarz Stanu, Pełnomocnik Rządu do spraw Polonii i Polaków za Granicą Jan Dziedziczak. Inicjatorem spotkania w Toruniu był kierownik Archiwum Emigracji dr hab. Mirosław Supruniuk. Spotkanie służyło przeglądowi badań polonijnych realizowanych przez ośrodki w Polsce w ciągu ostatnich pięciu lat. Do Torunia przyjechali więc przedstawiciele czołowych ośrodków polskich podejmujących badania nad polską diasporą i migracjami.

Dr hab. Anna Mazurkiewicz, prof. UG wzięła udział w obradach reprezentując Komitet Badań nad Migracjami PAN, którego jest członkinią w kadencji 2019-2022, a także prezentując dorobek Polish American Historical Association, w którego zarządzie zasiada od ponad dekady (pełniąc funkcję kierownicze w tej organizacji w latach 2013-2019). Program zjazdu składał się z równoległych paneli: Badania Polonii współczesnej, Historia i archiwa polonijne oraz Polonia i Kościół. W panelu, w którym z ramienia KBnM PAN wzięła udział Anna Mazurkiewicz reprezentowane były: Ośrodek Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego, Komisja Polskiej Akademii Umiejętności do Badań Diaspory Polskiej, Instytut Amerykanistyki i Studiów Polonijnych Uniwersytetu Jagiellońskiego, Centrum Badań Migracyjnych Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Centrum Studiów Migracyjnych Uniwersytetu Łódzkiego, Sekcja Badań nad Polonią i Polakami na Świecie Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz Muzeum Emigracji w Gdyni.

W wystąpieniu wprowadzającym do tego panelu zatytułowanym: „Główne kierunki i wyzwania badań polonijnych” prof.  Adam Walaszek z UJ zdiagnozował kilka najważniejszych problemów, które jego zdaniem charakteryzują badania historyczne nad Polonią i Polakami za granicą oraz wskazał na obszary, w których badania te były niedostatecznie rozwinięte. Wśród nich znalazły się między innymi relacje członków polskiej diaspory z innymi niż dominująca grupami etnicznymi w krajach osiedlenia (conviviality), aspekty kulturowe, społeczne, w tym obejmujące doświadczenia życia codziennego. W kolejnym wystąpieniu Profesor Dorota Praszałowicz postulowała odejście od metodologicznego nacjonalizmu, od „wiktymologii porównawczej” i by pamięć o tym, że emigracja z ziem polskich to nie tylko Polacy.

W opinii Profesora Walaszka, wyżej wymienione niedostatki nie są rekompensowane przez szczegółowe (drobiazgowe) opracowania dotyczące poszczególnych organizacji czy osób, które nie wnoszą do historiografii więcej niż tylko charakterystykę wybranej grupy osób w oderwaniu od kontekstu ich działalności, bez adekwatnego problemowego sformułowania tematu w szerszej perspektywie. Badania nad historią polityczną dotyczącą dziejów migracji bez uwzględnienia wyżej postulowanych obszarów przyczyniają się do tego, że ich wyniki nie zyskują należytego zainteresowania za granicą. Innym poważnym problemem, zwłaszcza wśród młodych badaczy w Polsce, jest ignorowanie dorobku poprzednich pokoleń. Opierając się na materiałach źródłowych, a często źródła wywołując (np. przez wywiady czy opracowanie kolekcji prywatnych wcześniej nieznanych) autorzy prac „odkrywają na nowo” procesy, zjawiska, stawiają pytania badawcze i analizują kwestie znane i opisane już w XX wieku. Nie uzupełniając ich, nie odnosząc swoich ustaleń do historiograficznego kontekstu. Zdaniem Profesora przed wysłaniem artykułu czy manuskryptu rozprawy niezmiennie warto najpierw odkurzyć książki i czasopisma w bibliotekach, aby faktycznie rozwijać, a nie powtarzać wyciąganych wniosków naukowych.

W swoim wystąpieniu zatytułowanym: „Ponad granicami. Rola organizacji integrujących badaczy Polonii z różnych dyscyplin naukowych na przykładzie Komitetu Badań nad Migracjami PAN i Polish American Historical Association” dr hab. Anna Mazurkiewicz, prof. UG zwróciła uwagę na fakt, że wpisywanie badań nad diasporą w interdyscyplinarny dyskurs badań nad migracjami jest kapitalnym wzbogaceniem warsztatu historyka, świadomości badaczy dot. długofalowych i wielowymiarowych konsekwencji migracji, powstawania i trwania diaspor. Korzystając z okazji podkreśliła też znaczenie International Border Studies Center na Uniwersytecie Gdańskim jako miejsca debaty na pograniczu dyscyplin.

W trakcie konferencji uroczyście wręczono nagrody laureatkom konkursu o Nagrodę „Archiwum Emigracji” za pracę magisterską i doktorską o tematyce związanej z emigracją. W latach 2001-2022 otrzymało ją ponad 60 młodych badaczy i badaczek. W świetle informacji przekazanych przez organizatorów wielu laureatów i laureatek nagrody do dziś prowadzi badania naukowe. Gościnny Toruń i wspaniała organizacja wydarzenia przez UMK pozwoliły na swobodną wymianę doświadczeń, pomysłów i dyskusję dotyczącą dalszych planów. Kolejne spotkanie badaczy Polonii zaplanowano na 2023.