Relacja z wyjazdu zabytkoznawczego do Apulii

W dniach 2-9.11.2025 kilkunastoosobowa grupa studentek i studentów studiów dziennych podyplomowych historii sztuki udała się na wspólny wyjazd do Apulii. Był to drugi (po wiosennej podróży na półwysep Salento) objazd zabytkoznawczy, będący częścią zainaugurowanego w początku tego roku trzyletniego projektu “Sztuka południowych Włoch”. Wyjazd został przygotowany we współpracy merytorycznej dra Jacka Bielaka i dra Huberta Bilewicza z Instytutu Historii Sztuki UG, z aktywnym udziałem i silną reprezentacją Koła Naukowego Historii Sztuki UG.

Celem było poznanie sztuki środkowej Apulii, obszaru w granicach historycznego Terra di Bari, którego sztuka łączy epoki od czasów starożytności aż po wiek XX, z silnie obecną architekturą "romanizmu apulijskiego", pozostającego w dialogu z barokowymi wnętrzami, głównie w potrydenckiej redakcji sztuki sakralnej.

Bazę wypadową stanowiło Bari, stolica regionu, znana szerzej dzięki otoczonej wielowiekowym kultem postaci św. Mikołaja, a w Polsce także dzięki królowej Bonie Sforzy czy targom lewantyńskim. Miasto szczyci się także wybitnymi przykładami architektury XIX i XX wieku. Inspirująca podróż po stylach, podczas której przemierzono kilkanaście miejscowości (Bari, Altamura, Gravina in Puglia, Castel del Monte, Bitonto, Andria, Trani, Bisceglie, Molfetta, Polignano a Mare, Giovinazzo) i równie tyle muzeów stanowiła nie lada wyzwanie logistyczne. Pomocą okazała się żelazna dyscyplina uczestników, niezawodna kolej włoska oraz (w przypadku Castel del Monte) życzliwość kierowcy autobusu, który specjalnym kursem - poza normalnym rozkładem jazdy - przywiózł całą grupę do słynnego zamku cesarza Fryderyka II Hohenstaufa.

Niezwykłość spotkania ludzi i dawnych epok spajała wielobarwna mozaika, ta rzymska czy średniowieczna, obecna we wnętrzach wielu obiektów, ale także ta wyimaginowana, przenośna, w rozumieniu ogromnej różnorodności kulturowej regionu. Osią spajającą i kluczem doboru obiektów na trasie była architektura i sztuki plastyczne, ale jeden niezapomniany wieczór wrażeń miał miejsce w Bari, w niezwykłym wnętrzu teatru Petruzelli. To na operze lirycznej "Il Labirynto di Creata" z muzyką autorstwa Nicolo Piovaniego, można było zapoznać się z neohistoryzmem architektury włoskiego Południa.

Nowość w stosunku do innych wyjazdów zabytkoznawczych stanowiło powiązanie elementu edukacyjnego z eksploracją mało znanych lub nieobecnych w głównym nurcie literatury o sztuce obiektów i przedmiotów artystycznych o niezwykle wysokiej randze artystycznej. Uczestnicy przygotowują o nich indywidualne mini projekty, które zostaną w przyszłości opracowane naukowo.

Konfrontacja modeli klasycznej historiografii artystycznej włoskiego Południa z rzeczywistością przerosła oczekiwania, powodując, że powstała spora dokumentacja z wyjazdu, która będzie zaprezentowana publicznie. Na te oraz inne efekty obu wyjazdów nie trzeba będzie długo czekać, ponieważ inicjatorzy projektu planują już w styczniu 2026 sympozjum, które pokaże najważniejsze efekty tych eksploracji. Całodzienne spotkanie studentów, panelistów i miłośników kultury włoskiej będzie stanowiło pierwszą publiczną prezentację eksperymentalnego projektu edukacyjno-badawczego, na którą już dziś zapraszamy!